Six Shades of Grey

To nie przewidzenie, tak, zaraz przeczytacie notkę o najgłośniejszej książce/filmie ostatnich lat, o tym o czym mówią wszyscy, a do czego nikt się nie przyznaje.

Na wstępie ustalmy jednak kilka rzeczy. Ponieważ zdaję sobie doskonale sprawę z tego jaki temat poruszam, uważam, że powinnam zacząć od krótkiego wyjaśnienia.

Wiem, że stąpam po grząskim gruncie i chyba nigdy tak długo nie myślałam nad notką, jednak sądzę, że dla spokoju własnego sumienia publikując to, postępuję dobrze.

Wiem jak to, co tu przeczytacie, a już sam tytuł i ja sama może być odebrane i naprawdę staram się tak dobierać słowa i myśli by nic nie zostało odebrane inaczej niż to zamierzałam. Dlatego chciałabym byście przeczytali post do końca i jeżeli to możliwe, podzielili się swoimi przemyśleniami/komentarzem.

Jeżeli kiedykolwiek, w jakikolwiek sposób, zgodziliście się z moją oceną, albo was do czegoś zachęciłam, proszę przeczytajcie wszystko, nie przerywajcie. Wiem, że to dużo liter, ale mam nadzieję, że będzie warto.

Na samym początku powinniśmy „porozmawiać” o genezie Pięćdziesięciu twarzy Greya. Tak się składa, że wiem o tym całkiem sporo, bo swego czasu byłam aktywnym członkiem pewnego fandomu. Wszystko zaczęło się, jak pewnie większość wie, od Sagi Zmierzch, która w moim odczuciu cieszy się niesłusznie złą sławą, ale to już temat na inną notkę.

Już tak się dzieje, że z każdym tak popularnym produktem jakim są/były książki Stephanie Meyer, wiąże się wykształcenie całkiem innych przestrzeni. Wiem, zakładam, że pewna cześć moich czytelników doskonale orientuje się w temacie kultury fanowskiej i fandomowej, ale pewnie są też wśród was tacy, dla których temat jest obcy, stąd to małe wyjaśnienie.

Odkąd Internet stał się powszechnie dostępnym medium, użytkownicy na całym świecie odkryli, że dostali możliwość łączenia się w grupy, które charakteryzuje nie miejsce zamieszkania czy środowisko, a zamiłowania, hobby i pasje. Powstawały fora tematyczne. Już nie trzeba było samemu przeżywać wydarzeń ze swoich ulubionych książek, seriali czy filmów. Tak zrodziły się fandomy i szybko odkryto nowe pola do popisu.

Każdy z nas z pewnością zastanawiał się, co by było gdyby losy postaci potoczyły się inaczej. Niektórzy postanowili odpowiedzieć na to pytanie i stworzyli własne historie, dając upust swojej wyobraźni. Tak zrodziła się moda na fan fiction. Jak sama nazwa wskazuje jest to fikcja tworzona przez fanów. Tak też docieramy do sedna sprawy. Niemal każda znana historia doczekała się kilku fan ficków i nie ominęło to oczywiście Sagi Zmierzch. Historię Belli i Edwarda przerobiono na tryliardy sposobów- kanonicznie (gdy tylko zmieniano, dodawano wątki, nie zmieniając charakteru i cech postaci) i w formie AU (Alternative universe- gdy wyobraźnia nie znała granic). FanFicki (ff) rzadko opuszczają przestrzeń fandomu, są mimo wszystko formą zamkniętą, dostępną tylko dla fanów. Gdzieś, kiedyś jednak, ktoś stworzył ff który wywrócił do góry nogami nie tylko świat fanów, świat ff, ale zrewolucjonizował przemysł wydawniczy.

Master of the Universe autorstwa niejakiej Snowqueen's Icedragon, bo o to cały szum, to ff, który poruszył wszystkie te elementy historii, które Meyer omijała szerokim łukiem. Odważna, opierająca się głównie na erotyzmie relacja Belli i Edwarda komuś się spodobała i ktoś to postanowił wydać. Autorka się zgodziła, zmieniła imiona i książka Pięćdziesiąt twarzy Grey’a trafiła do księgarni, a Edward i Bella już jako Christian i Anastazja rozpoczęli nowy żywot.

Najwyższy czas przejść do właściwej recenzji.

Six Shades of Grey

Zanim jeszcze przejdę do omawiania poszczególnych elementów, chciałam wam powiedzieć i napisać to wyraźnie, że jestem czytelniczką fanficków, wiem, jak to wszystko wygląda. Z takim nastawieniem właśnie rozpoczęłam lekturę i z tym przekonaniem ją skończyłam. Mój odbiór (nastawienie) może troszkę odbiegać od odbioru randomowego czytelnika (w niektórych elementach), niemniej starałam się być na tyle obiektywna, na ile pozwala mi moje pisarskie sumienie.

1. Treść. To co w każdej powieści powinno stanowić najważniejszy element, podstawę i wyznacznik jakości. Problem z 50TG polega na tym, że fabuły tu brak. Wszystko dość widocznie opiera się na Sadze Zmierzch. Każdy czytelnik pierwowzoru bez problemu dopasuje postacie i imiona. Wydarzenia jednak to już inna bajka. Jak wcześniej wspomniałam, autorka opisała to wszystko, czego Meyer by się nie odważyła. Historia Anastazji i Christiana krąży tylko i wyłącznie wokół seksu. O ile jeszcze początek może zawiera w sobie jakieś elementy fabularne, ciekawe czy nie, o tyle w momencie kiedy „związek” bohaterów przenosi się do sypialni, jakakolwiek fabularna logika siada, a wydarzenia stają się zbitką przypadkowych następstw czasowych. Mniej więcej ¾ książki opiera się tylko na opisach umiejętności Christiana i niedoświadczeniu Anastazji. Książka nie posiada absolutnie żadnej wartościowej treści. Jest pełna wyrazistych i dosadnych opisów, o których jeszcze napiszę później przy okazji stylu i języka. Relacja bohaterów opisana w taki sposób, że jej po prostu nie wierzymy. Nie ma żadnego planu, książka aż irytuje swoją pustką i naiwnością. Nie czuć rodzącej się relacji między bohaterami. Niby wszystko tak ma być tak przemyślane, na spokojnie zanalizowane i wszystko jest tak szokująca, że nie da się pochopnie postępować, a jednak akcja ogranicza się do zaledwie kilku tygodni. Anastazja, dwudziestokilkuletnia dziewica, mimo swojej pruderyjności i życiowego nieogarnięcia i mimo tego, że doskonale zdaje sobie sprawę, iż Christian jest niebezpieczny, jakoś wielkich oporów nie ma. W ogóle całe jej postępowanie nie ma za grosz logiki, tak jak i same wydarzenia.

2. Bohaterowie. Jeżeli sądzicie,  że największym problemem książki jest brak treści to wierzcie mi, że w kolejnych punktach jest jeszcze gorzej.  O ile postać Christiana stworzona jest tak, że od początku wiemy z kim mamy do czynienia i nawet w pewnych momentach może wydać się nam on zajmujący, to postać Anastazji zasługuje na analizę psychologiczno-socjologiczną. Najgorszą postacią Zmierzchu jest Bella, najgorszą bohaterką literatury światowej jest Anastazjia. Bohaterka, która ma chorobę dwubiegunową, która jest tak bezpłciowa i tak bardzo nie wie czego chce, i tak racjonalnie postępuje, że każde jej zdanie po prostu boli. Książka jest pisana z jej perspektywy, by jeszcze bardziej wczuć się w jej postać dostajemy dodatkowo przytaczane są myśli bohaterki, które tylko utwierdzają nas w przekonaniu jak bardzo niedojrzałą bohaterką jest. Jestem pewna, że nawet nastolatki mają więcej oleju w głowie niż ona. Ciągle zaprzecza samej sobie, jej postępowanie nie ma za grosz logiki. Jest do bólu irytująca. Nie wiem co Grey w niej widział, nie wiem w jaki sposób mogła ona być dla niego „fascynująca”. Nie wiem w jaki sposób mogła być „inna niż wszystkie”. Chyba tylko dzięki swojej beznadziejności. Oczywiście sam Christian też okazał się tylko niewyżytym seksualnie facetem, który swoje postępowanie i życie podporządkowuje popędowi, to jednak było jasne od początku (dla wszystkich tylko nie dla Anastazji). Na samą myśl o niej bolą mnie wnętrzności. Nie mam pojęcia jak ktoś o zdrowych zmysłach może ją uznawać za ciekawą. Anastazją nie kreuje za grosz racjonalizmu. Chce jedno, robi drugie, ale myśli o trzecim. Ich związek nie ma żadnych podstaw do tego by być udanym, on od początku określa zasady i oczekiwania, ona naiwnie wierzy że może go zmienić, chociaż nie wierzy w siebie. FUCK LOGIC. Jak może oczekiwać od niego czegokolwiek, jak może liczyć na coś więcej. Wszystko jest z góry określone. Nie ma tam miłości, to słowo aż brzmi źle w tym kontekście. To nie miłość to chory związek i wszyscy o tym wiedzą z wyjątkiem Anastazji, która nie wie o niczym. Oczywiście takie mogło być zamierzenie autorki, ale nie zwalnia ją to z tego by w swoje postacie wszczepić choć troszeczkę charakteru. A tak dostaliśmy marionetkę-Anastazję i pociągającego za sznurki Christiana. Reszta postaci stanowi równie bezbarwne tło. I tak wydaje mi się, że udało mi się dostrzec w tych postaciach więcej niż na to zasługują.

3. Język i styl. Mój ulubiony temat. Sądziłam, że krytyka tego w jaki sposób została napisana książka wynika z nieświadomości czytelników odnośnie genezy. Zaczynając czytać sądziłam, że krytyka jest niesłuszna. Przecież czytałam ff w podobnym stylu i wszystko było ok. Problem polega na tym, że książka to już nie ff, to zadrukowane strona, które poszło kilka drzew. To książka, którą ktoś edytował i uznał za zdatną do wydrukowania. Jest kilka rodzajów ff. Takie, które są na tyle złe, że po jednym zdaniu najlepiej przestać czytać, takie które, są napisane przystępnie, ale nie są niczym interesującym. Są też takie, które są napisane świetnie i które naprawdę zasługująca publikację, których zarówno treść, jak i styl dorównują, a czasem przewyższają już wydane pozycje. 50TG jeszcze jako ff się bronią, jako książka są już koszmarem. Napisane w najprostszym językiem. Styl na poziomie szkolnego opowiadania Niejednokrotnie miałam wrażenie że autorka przypadkowo dobiera zdania. Tak jakby pisała jedno, odchodziła i powracała i nie patrząc na poprzednie pisała kolejne. Niezwykle szczegółowe opisy, pomijam fakt opisu wiadomych scen, ale opis tego jak bohaterka szykuje się do wyjścia jest bolesny. Opis każdego elementu odzieży jaki na siebie zakłada, za każdym razem i tego jaki z siebie ściąga. Oni naprawdę często się rozbierają. Zastanawia mnie czy Convers może sponsoruje książkę, bo oni naprawdę często ściągali Conversy.  Autorka nie pomija niczego. Opisy tak szczegółowe, że brakowało tylko nazw prezerwatyw (swoją drogą, aż dziw że żadna firma tego nie wykorzystała) po kilku strona stają się irytujące, nużące, wręcz wkurzające. Apogeum absurdu autorka osiągnęła w scenie z tamponem (jeden z tych momentów, który zadecydował nad moją oceną książki). Sposób napisania tej książki jest Koszmarem. Książkę czytałam w oryginale. Nie wiem na ile polskie tłumaczenie było trafne, ale nie wierzę, że nawet najlepszy tłumacz mógł z tego wycisnąć coś więcej. Autorka ma bardzo ograniczony zasób słownictwa, epitetów i określeń. Niejednokrotnie miałam wrażenie, że powtarza się, zmieniając tylko kolejność wyrazów. Przykro mi, że tak wiele wspaniałych opowiadań nie zostanie wydane, przykro mi, że ta książka okryła złą sławą ff.

4. Autorka. Wierzcie, nic tak mnie nie zszokowało jak wiadomość, że  E. L. James ma 52 lata. Styl, treść i fakt pochodzenia 50tG wskazuje raczej na młodą dziewczynę, a nie na kobietę, która już chyba coś w życiu przeżyła. Ponownie pomijam treść, jeżeli ktoś kiedyś przeczytał choć kilka książek z pewnością nie napisałby czegoś tak złego. Nie wiem czy wina wynika z całkowitego braku talentu, z małej ilości przeczytanego czegokolwiek, czy ze złego doboru literatury. Stawiam na wszystko. To najbardziej mnie boli w całym tym szumie. Kobieta stworzyła coś naprawdę złego i zarabia na tym miliony. Sprawiedliwości nie ma.

5. Czytelnicy. W recenzji inni odbiorcy nie są ważni, wydaje mi się, że produkt powinien mówić sam za siebie, jednak w tym wypadku, to czytelnicy ukształtowali produkt. Po pierwsze autorka, która sama była czytelnikiem sagi, po drugie czytelnicy 50TG  są odpowiedzialni za ten olbrzymi rozgłos. To im w tym punkcie oddaje głos. Wiem, że znów generalizuję i przyczepiam etykiety, ale czytając książkę, nie mogłam uciec od takiego kategoryzowania. Nie wiem czy ktokolwiek może czerpać jakąkolwiek przyjemność z czytania. Dla mnie osobiście jest to żenująca próba przelania na papier fantazji niewyżytej autorki.

Jako „porno dla mamusiek” może i spełnia swoje zadanie, ale dla randomowego czytelnika to katorga. I nawet dla tych co czytają fan ficki jest to lektura nie do zaakceptowania.

Wyróżniłabym tu kilka kategorii czytelników: przysłowiowe mamuśki (chociaż oczywiście nie mówimy tylko o mamuśkach)- dla których książka jest wyartykułowaniem fantazji (naprawdę nie chcę używać tu słowa „podniecająca”), ci randomowi, zwykli czytelnicy, którzy byli ciekawi, ci co nie czytali, ale i tak mają wyrobioną opinię i fani zmierzchu/ czytelnicy ff, którzy też byli ciekawi, ale potrafią znieść więcej. Mimo, że w każdej grupie znajdą się zarówno tacy którym się podobało i tacy którzy będą hejtować, nie zmieni to faktu, że książka dostała więcej uwagi niż na to zasługuje. Dlatego w pewnym stopniu żałuję, że właśnie marnuję wasz czas.

6. Film. Mamy tu do czynienia z dość wierną ekranizacją. Oczywiście, i na całe szczęście, pominięto kilka wątków, które chyba nawet najodważniejszy widz niebyły w stanie strawić (patrz. tampon). Idealnie odzwierciedlona postać Anastazji i nie wiem czy to wina podobieństwa aktorki do postaci, czy gry aktorskiej, ale Anastazja była w filmie tak samo beznadziejna jak w książce. Jedyną rzeczą przemawiającą na korzyść filmu jest brak narracji ze strony głównej bohaterki, oszczędzenie nam jej żenujących myśli i sposobu bycia. Film jest mniej szokujący niż to reklamowano. Jest znacznie bardziej zachowawczy niż książka. Niestety między aktorami nie ma chemii- jest jej tyle co na plakacie powyżej. Jamie Dornan się stara, ale ile sam może udźwignąć? Nie wiem wokół czego było tyle szumu, ale bez wątpienia, oprócz tego, że jest to hit i najszybciej sprzedająca się produkcja, jest też najbardziej przereklamowana, przegadana i wyolbrzymiona. Gdyby nie cały szum i otoczka pewnie przeszedłby bez echa.

Znacie moją miłość do filmów. Naprawdę zawsze staram się doszukiwać plusów i rzeczywiście soundtrack im się udał, ale poza nim... Boli mnie, że taki film, który absolutnie jest czymś nijakim, ma tak wielki odbiór. Boli mnie, że tyle zarobił. Boli mnie że powstaną kolejne części. Boli mnie, że wszystko jest dla kasy i widzowie są naciągani, wmawia się im jedno, pokazuje drugie.

Pięćdziesiąt twarzy Greya ma tych twarzy kilka. Żadna z nich mi się nie podoba, żadna nie zasługuje na uwagę. Wydaje mi się, że zamiast poświęcić czas, pieniądze, papier, taśmę filmową na coś wartościowego, udowodniono, że nie liczy się jakość, tylko pieniądze. Jeżeli jeszcze powstanie filmu jest zrozumiałe, to wydanie książki to pomyłka.

Dlaczego przeczytałam książkę? Z cholernej ciekawości. Gdy ją zaczynałam, byłam optymistycznie nastawiona, postanowiłam nie sugerować się opiniami i swój pogląd wyrazić dopiero po całkowitym zbadaniu tematu. Tak, zostały mi do przeczytania pozostałe 2 części, ale wątpię bym to zrobiła kiedykolwiek w przyszłości. 

Już słyszę głosy "przecież to erotyk, treść się nie liczy." 

Naprawdę nie chodzi o treść, nie mam nic przeciwko takim książką, każdy coś lubi, ale chodzi o jakość i jej będę się czepiać do końca. Naprawdę można było to napisać sto razy lepiej. Można było dodać coś więcej niż liche opisy fantazji Christiana Greya. 

Widocznie książka miała być tylko tanim i pustym opisem seksu na pięćdziesiąt sposobów, ale w takim wypadku, na miejscu autorki tak bardzo bym się nie obnosiła z swoim nazwiskiem. Nie no, nawet erotyki można lepiej napisać, książki kucharskie mają w sobie więcej pikanterii niż to coś.

Kończę, pewnie was już znudziłam. Wierzcie mi tylko, że zrobiłam to nie tylko dla siebie ale i dla was. Sama zaspokoiłam swoja ciekawość- i żałuję, a wam dałam powód by nie czytać.

Jeżeli planowaliście/planujecie przygodę z tą serią, to dla waszego zdrowia psychicznego i fizycznego, radzę by przygoda ta zakończyła się na tym poście. Wyświadczcie przysługę sobie, światu literackiemu, drzewom i wszystkim twórcom ff, którym się teraz obrywa.